Język papiamento – co łączy go z językiem niderlandzkim?
Język papiamento, którym obecnie posługują się mieszkańcy karaibskich wysp Aruba, Curaçao, Bonaire, wyróżnia się długą tradycją. Jego powstanie datuje się na XV w. Stanowi on „mieszankę” języka portugalskiego i hiszpańskiego. Pojawiają się w nim również liczne zapożyczenia z innych języków – wiele zwrotów pochodzi m.in. z niderlandzkiego. Skąd wzięły się te wpływy?
Jak tworzył się język papiamento?
Aby dobrze zrozumieć zagadnienia związane z językiem papiamento, warto przyjrzeć się jego historii. Nazwa „papiamento” pochodzi od portugalskiego słowa „papear”, czyli „rozmawiać”. Papiamento to język kreolski utworzony na gruncie języków europejskich. Rozwijał się na terenach należących do portugalskich oraz holenderskich kolonii. Stąd też w jego zasobach leksykalnych znajdują się wpływy z francuskiego, angielskiego, judeoportugalskiego, a także języków miejscowej ludności. Wiele zapożyczeń pochodzi również z niderlandzkiego.
Na temat genezy papiamento istnieje wiele teorii. Według jednej z nich, język ten zaczął się rozwijać w XV wieku za sprawą kolonizacji zachodnioafrykańskiego wybrzeża przez Portugalczyków. Początkowo papiamento zawierał elementy leksykalne portugalskiego oraz języków afrykańskich. Z czasem rozpoczęto handel niewolnikami, wywożąc miejscową ludność na tereny Ameryki Północnej i Południowej. W ten sposób papiamento rozpowszechnił się na wyspach Morza Karaibskiego, gdzie obowiązuje do dziś. Organizacja transportu przez Atlantyk wymagała jednak przemyślanej logistyki. Stąd też, zanim zorganizowano przewóz, przez kilka miesięcy przetrzymywano tubylców w afrykańskich portach. Niewolnicy – pochodzący z różnych regionów Afryki – posługiwali się wieloma dialektami, które zaczęły przekształcać się w języki kreolskie, w tym papiamento.
Zobacz również – Od kiedy obowiązuje jezyk niderlandzki?
Skąd wzięły się wpływy niderlandzkie w języku papiamento?
Wpływy niderlandzkie stanowią następstwo kolonizacji Afrykanów przez Holendrów. Dużą rolę w tym procesie odegrała Zjednoczona Kompania Wschodnioindyjska (VOC, po niderlandzku „Vereenigde Oostindische Compagnie”). Organizacja powstała w 1602 r. i skupiała się głównie na handlu. Była pierwszym, międzynarodowym koncernem wydającym akcje oraz papiery wartościowe potrzebne do utrzymania prowadzonej działalności. W szczytowym okresie kompania zatrudniała około 30 tys. osób i zarządzała flotą składającą się z 200 statków. Celem holenderskich kolonizatorów było osiągnięcie jak największych zysków. Żeby usprawnić obrót towarów, w newralgicznych miejscach zakładano sieć fortów-faktorii.
Warto przy tym podkreślić, że na terenach basenu Karaibów, gdzie działała Zachodnioindyjska Kompania Handlowa (powiązana z VOC), pozwalano na tworzenie plantacji oraz farm. Sprzyjało to emancypacji nowych języków. Jak wyjaśnia prof. dr hab. Jerzy Koch, kolonizatorom zależało, by w kontaktach dominował niderlandzki, jednak nie z powodów kulturowych bądź politycznych, ale wyłącznie pragmatycznych – chcieli tylko porozumiewać się z miejscową ludnością: „Holendrom obca była polityka imperialna obejmująca całość kultury, jaka cechowała innych kolonizatorów, jak Anglicy czy Francuzi”. Takie podejście tłumaczy niderlandzkie naleciałości występujące w języku papiamento.
Zobacz również – Gdzie porozmawiamy w języku niderlandzkim?
Elementy niderlandzkie we współczesnym języku papiamento
Holendrzy przyczynili się do kolonizacji karaibskiej wyspy Curaçao. Obszar ten zasługuje na zainteresowanie ze względu na fakt, że język papiamento obowiązuje tam do tej pory. Rejon, choć nie posiadał złóż złota, to jednak – z uwagi na dogodną lokalizację – miał ogromne znaczenie handlowe. Teren stanowił centrum szlaku kupieckiego. W 1662 r. Holenderska Kompania Zachodnioindyjska (WIC – West-Indische Compagnie) stworzyła w Curaçao punkt handlu ludźmi. Niewolnicy porozumiewali się ze sobą w różnych językach kreolskich. Aby móc się dogadać z Holendrami, do codziennej mowy zaczęto wplatać zwroty niderlandzkie. Obecnie językiem papiamento posługuje się około 250 tys. osób. Są to głównie mieszkańcy wysp znajdujących się w południowej części Morza Karaibskiego.
Zobacz również – Dowiedz się dlaczego Holandia zmieniła swoją nazwę na Niderlandy
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_papiamento
- http://www.geographia.com/bonaire/bonpap01.htm
- https://nasza-holandia.pl/index.php/holenderska-kompania-wschodnioindyjska/
- https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Kompania-Wschodnioindyjska;3924576.html
- J. Koch, „Historia literatury południowoafrykańskiej”, Wydawnictwo Dialog, Warszawa 2014.
- Tamże
- https://www.britannica.com/topic/Papiament.u
